Chị Nguyễn Thị Thắm, thôn Bản Rạo, phường Xuất Hóa, thành phố Bắc Kạn phấn khởi thu hái vụ mơ năm 2023

Đầu những năm thập niên 90 của thế kỷ XX, cây mơ vàng được trồng nhiều ở Xuất Hóa, trồng gần nhà hoặc trên nương rẫy. Có thời điểm, nhà nhà trồng mơ, người người trồng mơ, qua đó nhiều hộ đổi đời nhờ cây mơ. Xong với lối sản xuất tự phát, thiếu quy hoạch ở thời điểm bấy giờ, cây mơ dần lụi tàn. Diện tích nhiều, sản lượng lớn nhưng không có nhà máy chế biến, phụ thuộc hoàn toàn vào tư thương nên đến đầu những năm 2000, quả mơ bán chỉ được từ 300-500đ/kg, mùa mơ chín quả rụng đầy gốc không ai muốn hái vì giá bán mơ không bằng công hái và cây mơ bị bỏ quyên dần, quả mơ đã chua rụng làm đất thêm chua, cây bị sâu bệnh hại, nhiều nông hộ chặt bỏ không thương tiếc để trồng cây khác.

Sau thời gian dài chìm vào quên lãng, năm 2015 chứng kiến cây mơ vàng ở Bắc Kạn bất ngờ hồi sinh. Ở thời điểm đó, tư thương bắt đầu trở lại thu mua quả mơ để bán về các tỉnh miền xuôi làm nguyên liệu chế biến bánh, nước giải khát, rượu… Nhưng lúc này diện tích trồng mơ tại tỉnh Bắc Kạn còn lại chẳng đáng là bao, chủ yếu là những vườn cây già cỗi người dân còn giữ lại.

Cây mơ chỉ thực sự hồi sinh mạnh mẽ từ năm 2018. Tại đây, quả mơ được chế biến thành những mặt hàng chất lượng cao để xuất khẩu sang Nhật Bản. Cũng từ thời điểm này, quả mơ vàng trở thành mặt hàng nông sản được “săn đón” nhiều nhất tại Bắc Kạn, cây mơ dần được người dân chăm sóc trở lại.

Cây mơ sau khi được áp dụng các biện pháp khoa học - kỹ thuật như cắt tỉa, bón phân, phòng trừ sâu bệnh… sinh trưởng và phát triển tốt hơn so với tự nhiên, năng suất tăng từ 1 - 1,5 lần so với vườn không được chăm sóc cải tạo, chất lượng, mẫu mã quả to, đều, đẹp hơn. Giá bán quả mơ cũng đã được nâng lên, bình quân đạt 15.000 đồng/kg. Thu nhập từ cây mơ được nâng lên, bước đầu đã giúp người dân thay đổi nhận thức và tạo ra những hiệu quả tích cực cho quả mơ vàng.

Người dân vận chuyển mơ trong khe đến trung tâm thôn để bán

Điển hình như hộ gia đình anh Nguyễn Văn Rồng ở thôn Bản Rạo trồng 01 ha chặt bỏ đi giờ chỉ còn 0,6 ha cho quả và dự kiến năm nay thu hoạch 6 tấn mơ, cho thu nhập 80 triệu đồng. Ngoài trồng mơ vàng, gia đình anh tham gia dự án trồng được 0,3 ha giống mơ mới mắt ghép với gốc đào đã được hai năm tuổi. Dự án hỗ trợ 70% gồm giống, phân bón, kỹ thuật còn người dân đối ứng 30% gồm công phát dọn thực bì, trồng, chăm sóc. Hiện cây sinh trưởng và phát triển tương đối tốt; Hộ anh Nguyễn Văn Hàm trồng 01ha vườn mơ hơn 20 năm tuổi, dự tính năm nay cho 08 tấn quả, cho thu nhập trên 120 triệu đồng. Thu nhập từ vườn mơ, nhiều năm nay anh đã tích lũy được nguồn vốn đầu tư nhiều lĩnh vực khác để tăng thêm thu nhập cho gia đình và tạo nhiều việc làm cho lao động trong vùng; Hộ chị Đinh Thị Thắm có hơn 0,5 ha gốc mơ cũng đã hơn 20 năm tuổi. Vườn mơ của gia đình chị trồng trên những vạt đồi thấp nhưng được chăm sóc đúng quy trình nên cây nào cây đó cứng cáp, tán rộng, sai quả. Quả to đều vàng óng nên rất được giá, hiện vườn mơ của gia đình chị đang thu hoạch, nếu thu hết dự kiến cho thu nhập khoảng 60 triệu đồng. Không chỉ cải tạo vườn mơ già cỗi gia đình chị còn trồng thêm 0,3ha mơ dự án.

Ông Nguyễn Văn Đạt - Chủ tịch Hội Nông dân phường Xuất Hóa cho biết: “Cây mơ rất phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng của địa phương, dễ phát triển nên không tốn nhiều công hay chi phí chăm sóc. Thời điểm hiện tại, 01ha mơ cho thu nhập trên 100 triệu đồng. Hiện nay phường Xuất Hóa có gần 60ha, trong đó 05ha mơ dự án mắt ghép với gốc đào đã trồng xong. Các hộ đều ứng dụng đồng bộ các giải pháp khoa học và công nghệ mới để nâng cao năng suất, chất lượng mơ vàng, phục tráng lại những diện tích mơ già cỗi…”.

Cây mơ trồng phân bố ở nhiều thôn, nhưng tập trung nhiều ở thôn Bản Rạo. Cây mơ là cây trồng chủ lực của địa phương đã giúp người dân thoát nghèo và vươn lên làm giàu. Hiện nay trên địa bàn huyện Chợ Mới đã có Nhà máy sơ chế nông sản - Công ty MISAKI và Nhà máy chế biến nông sản - Công ty TNHH BORDERLESS ASIA bao tiêu đầu ra và sản phẩm mơ xuất khẩu sang Nhật Bản. Đây là điều kiện tốt để đảm bảo giá bán quả mơ ổn định cũng như để phường Xuất Hóa tiếp tục mở rộng diện tích loại cây trồng này trong những năm tới.../.